Op 3 maart 1847 schreef Victor Hugo: ” Rembrandt hield er niet van dat de mensen zijn werk van dichtbij bekeken. Hij duwde hen met zijn elleboog achteruit en zei: ‘Een schilderij is niet bedoeld om aan te ruiken.’ ”

Op de tentoonstelling van Jeroen Bosch is het druk, niettemin krijg je als bezoeker toch de kans om pal vlakvoor een schilderij te staan en het goed te bekijken. Er is veel te zien en juist alle details vragen om speciale aandacht. Mijn oog wordt geraakt door het paneel met Johannes de Doper*. Een grote in het rood geklede mansfiguur ligt aangenaam op z’n linkerzij, de linkerhand ondersteunt zijn hoofd en hij wijst met zijn rechterhand naar het lam wat beneden hem ligt. De innig tevreden naar binnen gerichte blik op zijn gelaat raakt me.

Soms zie je dat mooie intense, zoals bij iemand die zijn bord niet zomaar leeg eet, maar hapje voor hapje proeft van wat hem voorgezet is. Aandacht bij de handeling, het proeven. Zo zie ik deze gemoedelijke Johannes ook genieten en neemt ons toeschouwers daarin mee via het penseel van Jeroen Bosch.

*Let op bij het bekijken van deze link hoe de andere Johannes letterlijk bij zijn oor gepakt wordt, nog net niet aan de haren meegesleept…

Er staat een foto in de krant van een zangeres, die naar haar publiek zwaait. Zwaait ze echt? Haar hand maakt een gebaar wat op mij eerder de indruk maakt van afwijzing of afhouding dan contact maken of te bedanken voor applaus.

Het dag-zeggen met je hand is cultureel bepaald. Wij leren kleine kinderen met een open gespreide hand iemand ‘dag’ te zeggen. Soms beweegt de hand alleen naar links en rechts in de pols of vooral in de elleboog (dan beweegt de onderarm voornamelijk). Italianen wuiven je gedag door de arm wat te strekken en dan een soort grijpbeweging met de vingers te maken. Een gebaar dat ik uit Tanzania ken en waarmee bedoeld wordt ‘kom dichterbij’.

  

Wuiven klinkt chiquer dan dag-zeggen of zwaaien. Het tonen van de handrug en de beweging naar de wuivende persoon zelf gericht, een beetje zoals je met een waaier wat koelte probeert te maken, doen wij niet. Dat is het wuiven van Koningin Wilhelmina. Ik zie het voor me op oude filmbeelden die doorgaans nog wat te snel voorbij komen. Dat is passé…

Een dagje Amsterdam, o.a. naar het onlangs gerestaureerde museum Ons’ Lieve Heer op Solder. Achter het altaar is een schildering. Het valt me op dat bij deze ‘Doop in de Jordaan’ de Jezusfiguur een volumineus voorkomen heeft. Een Rubens-type zo gezegd. Een verrassing toch wel, meestal zijn het magere soms wat uitgeteerde types.

Schoonheidsidealen zijn tijd en plaatsgebonden. Heel vaak zijn voor ons de klassieke Griekse en Romeinse beelden een voorbeeld, maar ook daar zie je uit welke periode het beeld afkomstig is.

En nu? Strak en glad of juist een beetje mollig? Veel spiermassa, mager of juist goed gevuld?

Leeftijdsgebonden? Oude mensen vertellen wel dat alles wat meer hangt en uitgezakt is, maar belangrijker is dat ze uit de voeten kunnen en hun dagelijkse dingen kunnen doen.

Dat vraagt om andere aandacht.

Een aardappelschilmesje is voor aardappels schillen. Ik behoor tot de categorie mensen, die van een aardappelmesje (want zo noem ik het mesje) een universeel mesje maken en er van alles en nog wat mee doen. Soms gaat dat verkeerd. Een aardappelmesje is geen schroevendraaier of een opener. Ik wil wat lucht maken onder de deksel van een jampotje omdat ik dat niet open krijg en veel zin heb in een boterhammetje met eigengemaakte jam. Helaas, door het wrikken onder de rand van de deksel, breekt de punt van het mesje af…     (Het potje gaat wél open!)

 

Het geluk is mét het mesje en mét mij! Er is bezoek en het mesje komt ter sprake: ‘Geef maar mee, dan ga ik er een nieuwe punt aan slijpen voor je.’ En zo geschiedde…Het mesje ligt nog altijd heerlijk in de hand, het maakt niet uit dat het ietsje korter is geworden.

Ondertussen kwam er een tweede mesje. Ogenschijnlijk gelijk met het oude mesje. Wat bleek? Stug, niet het lekkere gevoel. Bijzonder hoe een degelijk kwaliteitsmesje na verloop van tijd toch naar je hand gaat staan. Het nieuwe mesje ligt in de la voor als er bezoek komt en mee wil helpen met koken, maar mijn hand pakt het niet. Misschien is het meer geschikt voor linkshandigen?

Er bestaat een oude traditie: de koppermaandag*.

Hier in Groningen wordt die traditie in ere gehouden door het Grafisch Centrum met de koppermaandagprent*. Omdat zij vroeger op een paar huizen na mijn buren waren, ben ik die prenten gaan verzamelen. Ze geven een mooi beeld van het Groninger land en de stad. Helaas ontbreekt de prent van Jan Altink uit 1998. (Wie kan mij helpen om die prent te vinden?)

De prent van 2016 heb ik gister opgehaald. Het kerkje van Breede. Voorjaar met bloeiende bomen. Wat me opvalt, is de beweging. Niet alleen mensen, dieren, vogels en vissen bewegen, maar ook in het landschap zit beweging.

Kijk op deze prent naar het spel van de wolken in de lucht en de lijn onderlangs als golven van het land, de toren van het kerkje en de kaarsjes van de kastanje verbinden hemel en aarde: kortom een en al beweging, we lezen deze prent zoals wij schrijven van links naar rechts.

*Dubbel klikken voor de uitleg