Het meisje in kimono (zie blog vorige week) is niet consequent met het sluiten van de kimono: links over rechts en rechts over links. Of is het Breitner geweest, die haar zo posteerde dat de stof optimaal te schilderen was?

In Japan maakt het niet uit of het een man of een vrouw is, het sluiten van een kimono gaat van links over rechts. Met je rechterhand strijk je de plooien glad tegen je lijf en dan links erover heen. Bij een overledene doet men het juist andersom. Geen verschil tussen mannen en vrouwen, maar wel tussen leven en dood.

Wij zijn gewend dat vrouwen hun kleding rechts over links sluiten, met knoopjes op het linker pand genaaid, de knoopsgaten in het rechter pand. Mannensluitingen zijn net andersom. Ik las dat het gebruik van knopen uit Azië komt en in de 13e eeuw door de kruisvaarders is meegekomen naar Europa. Binnen de aristocratie hadden vrouwen destijds kleedsters (dat moest wel met die lastige kledij en korsetten…). Is dan links over rechts makkelijker wanneer je iemand aankleedt? Er zijn verschillende theorieën waarom we nu een mannen- en een vrouwenmanier van sluiten hebben…

Alle schilderijen van Breitner, waarop hij een meisje met een kimono afgebeeld heeft, hangen bij elkaar op de expositie in het Rijksmuseum.

Ik probeer met een zo mogelijk onbevangen blik te kijken. Dat lukt niet echt, de fysiotherapeute in mij zegt: wat een moeizame houdingen! Pose is een beter woord. Zou ze urenlang geposeerd hebben, was ze het zat en pakte de schilder toen dat moment? Of hij gaf haar een werkje: in een boekje kijken, een oorbel aandoen, naar een bloem kijken en genieten van de geur? 

Het schilderij, waarop ze in halfliggende houding steunend op haar rechter onderarm met de hand tegen haar hoofd afgebeeld wordt, wekt bij mij de gedachte: straks krijgt ze een slapende arm of een zere schouder…

Natuurlijk kan ik ook anders kijken! Wat is die stof prachtig weergegeven! Het zijn grote oppervlakken stof, wat juist door die verschillende poses goed uitkomt. Glanzende zijde, mooi borduursel en het prachtige rood. De uitdrukking in de ogen van het meisje in de witte kimono, met haar hoofd tussen de ellebogen, die ook oplichten, zijn als de ogen van een jong hertje. Ze zijn wijd open en staren in de verte. Wat gaat er allemaal in dit meisje om?

Er doet zich een merkwaardig verschijnsel voor: tijdens gesprekken wordt mijn gespreksgenoot wazig. Ben ik niet geïnteresseerd? Nee, dat is het niet. Het blijkt dat ik een brilletje nodig heb en niet alleen om ook op vrijdagmiddag de krant te kunnen lezen.

Er wordt me een praktische oplossing aangeboden: een bril om in de verte te zien en zonder van bril te verwisselen, ook prijskaartjes te kunnen lezen. ‘Mevrouw, u moet de eerste tijd wel voorzichtig zijn, wanneer u de trap af loopt!’

Wennen is het! Ik constateer dat de bril een vergrootglas is, daardoor is het blikveld minder ruim dan wat ik gewend ben. Verder draaien met mijn hoofd dus! Een bevestiging dat oogbewegingen en de bewegingen van de wervelkolom met elkaar verbonden zijn. Bovendien luistert het erg precies, hoe de bril op mijn neus rust. Een hoger oor of een net ietsje dikker bot achter één oor is ineens lastig met een bril op. De natuurlijke asymmetrie valt op, terwijl het er anders niet toe doet. Integendeel het maakt beelden menselijk, terwijl de perfecte symmetrie iets oproept van dwang en onechtheid. (Hoe ik het ook probeer, het lukt me niet om de perfecte symmetrie te tekenen zo uit de losse hand…)

Bij het woord gips ben ik geneigd om direct aan gebroken ledematen te denken. Het gips na de wintersport, na de eerste dag dat het glad is en na doodgewone pech…

In het Universiteitsmuseum in Groningen is een expositie over gips. Verrassend hoe mijn beeld van gebroken armen en benen meteen weggewerkt wordt door dodenmaskers van gips en een gipsen copie van de Venus van Milo, het bekende beeld wat in het Louvre in Parijs te zien is, de vrouw zonder armen met haar stevige hals en die specifieke draaiing van haar gestalte. Gips als middel om te copiëren.

Er zijn gipsen modellen van de anatomie, zoals een mooie arm en een fraai been, zodat je een levendige voorstelling krijgt hoe we er van binnen uitzien. Kijk je nog beter dan snap je hoe de aanhechtingen en het verloop van die spieren een bepaalde beweging van het skelet veroorzaken.

Beeldhouwers gebruiken gips. Oude huizen hebben nog prachtige plafonds met versieringen, van gips. Wij, in deze tijd, hebben strakke gipsplaten tegen de muur.

Eigenlijk krijg ik zin om iets te gaan maken van gips, een constructie en dan het kliederwerk. Dat is iets om eerst eens rustig over te denken, wat en hoe…

We trekken kleren aan om ons prettig te voelen, om mooi te zijn, om indruk te maken, ter bescherming van ongewenste blikken of andere gevaren van buitenaf. We dragen speciale kleding om ons te behoeden om vies te worden of om behaaglijke warmte. Er zijn nog een heleboel redenen te bedenken, waarom we niet als Adam en Eva naakt door het aardse paradijs lopen. Al maakten zij zich later schorten. (zie de Bijbel)

Soms is de mode zo dat we klachten krijgen van de te strakke broeken of te krappe jasjes. Word je beweeglijkheid beperkt door weerstand van textiel, trek dat kledingstuk dan maar liever niet meer aan. (test: bij een te strakke broek de trap oplopen en hijg je dan? Doe die broek uit, loop die trap nog een keer op. Je hijgt niet? Dan zal je conditie wel in orde zijn, maar die te nauwe of te strakke broek beperkt je ademhaling en doet je hijgen!)

Vergeet ook niet dat in ‘De nieuwe kleren van de keizer’, het sprookje van Andersen, het kind met de onbevangen blik heel direct zegt:’ Hij heeft helemaal niets aan!’