Op zoek naar de geschiedenis van het menselijk bewegen ben ik merkwaardig genoeg eerst iets over het zwemmen tegengekomen. In de oudheid ging men al te water, daarvan zijn wandschilderingen bekend. Ook de oude Grieken en Romeinen bewogen zich al in het water. Lopen, springen, klimmen en klauteren maken we ons min of meer vanzelf eigen, al doet iedereen dat op zijn eigen manier. Jezelf drijvende kunnen houden is iets anders dan het echte zwemmen met een techniek.

Ik ben verrast dat er al in 1538 een boek verscheen van Nicolaus Wynmann over het zwemmen, dat werd een eeuw later in het Nederlands gedrukt en herdrukt. Kennelijk was er behoefte aan meer dan alleen je drijvende te houden.

Nog weer later in 1778 benadrukt Johann Christoff Friedrich Gutsmuths, een Duitse pedagoog, het belang van op jeugdige leeftijd te leren zwemmen. Hij liet ons ook een boek na over de zwemtechnieken. 

Waarom leren wij niet meteen borstcrawl als meest natuurlijke beweging na het hondjes-zwemmen? Letterlijk het hoofd boven water te houden doen we zeker met de schoolslag. Belangrijker? Kruipen en tijgeren op het droge (bewegingen met rotaties van de wervelkolom) zijn vergelijkbaar met borstcrawl, het is bovendien een veel vrijere beweging dan de strakke symmetrie van de schoolslag, waarmee we ons door het water ploegen. Het zwemonderwijs blijft vast in beweging met dit soort vraagstellingen…

Vandaag duik ik, met grote sprongen door de tijd, wat in de geschiedenis van mijn beroep. Wanneer en waarom is er interesse in het bewegen gekomen? Afbeeldingen uit de oudheid laten zien dat er ook toen al aan dansen, vechten en sport gedaan werd. Er waren badhuizen en heilzame bronnen. Er waren rituelen om de goden gunstig te stemmen. 

In de middeleeuwen werd er gedanst en er waren toernooien. Een geleidelijke ontwikkeling dat de overdracht eerst mondeling gegeven werd tot er academie’s gesticht werden. Bewegingen uit de dans worden geformaliseerd. De regels van de Académie Royale de Danse (gesticht door Lodewijk XIV) vormen nog altijd de basis voor de training van de huidige dansers.

Behalve bewegen als kunstvorm en voor het vermaak, kan bewegen benut worden om muzikaliteit te wekken (Dalcroze) of om van binnenuit te acteren (Delsarte) of het bewegen vanuit een pedagogisch perspectief (Philantropijnen)  en natuurlijk ook beweging met oog op het algeheel welbevinden en gezondheid (Pehr Henrik Ling).

In de 19e eeuw begon men echt weer wakker te worden voor het feit dat bewegen heilzaam en wenselijk is. Het accent ligt dan eens op het gezonde dan weer op het vermaak of op de competitie. Wat is de aanleiding voor het ontwikkelen van een methode? In hoeverre beïnvloeden al die bedenkers van methoden en systemen elkaar? Wat zien we er nu nog van terug? Wanneer komt de interesse voor de techniek van bewegen?

De komende tijd wil ik me er wat meer in gaan verdiepen en zal er zo nu en dan iets over vertellen op dit blog. 

Een helder denkende oude dame zei me 20 jaar geleden: ‘Kind, we leven in de tijd van de knopjes! Je hoeft eigenlijk niets anders te doen dan te weten waarvoor een knopje dient en dan druk je erop om te wassen of om koffie te zetten en met de toetsen van de afstandsbediening zet je de televisie aan en zo is er nog heel veel meer. Reuze gemakkelijk allemaal!’ Ze leerde nog om op een computer brieven te schrijven en ze zonder postzegel te versturen.

Drukken op een knopje verdween, er kwam een touchscreen. Ook mijn gasstel heeft zo’n plek waar je een vinger op moet leggen zodat het warmhoudplaatje aan gaat. In eerste instantie probeerde ik het met even hard drukken, maar daar reageert een glasplaat niet op… aan de duur van het vingercontact moet je wennen.

Inmiddels zit er een stem in de tablets en heeft mijn nieuwe koffieapparaat weer een rijtje ouderwetse toetsen, die echt ingedrukt moeten worden. Ook bij de wasmachine moet ik nadrukkelijk drukken op de knoppen. Ik vraag me af of dit een stap terug is of juist een teken dat enige spieractie toch prettiger is. Ik heb boven op zolder nog de mechanische schrijfmachine, die ik van mijn Oma kreeg toen ik op mijn 17e het vaardigheidsdiploma typen behaalde. Het is leuk om hem tevoorschijn te halen en een verhaaltje nog eens écht te tikken…foutloos in één keer net als toen!

‘Jij houdt van lekkere dingen! Proef eens…’ Een glas met een blauwgroene vloeistof staat voor mijn neus. Het is geen sirop de menthe, dat is groener groen. Maar wat is het dan wel? Ruiken en proeven… Ik herken de geur: lievevrouwebedstroo. Waldmeister Getränkesirup staat er op het flesje.

Ik doe mee met een workshop bewegen. Aan de deelnemers wordt gevraagd om in een kring te gaan staan, handen vast, ogen dicht en zo je lijf te ervaren. Hoe voelen de handen van de mensen naast je, hoe stabiel sta je op je benen, trekt het ergens in je, waar zit je adem of heb je andere fysieke sensaties? De bedoeling is dat je gaat waarnemen hoe je in je verpakking past. Ook een soort proeven, zeker als op het eind van de sessie hetzelfde nog een keer gevraagd wordt om mogelijke verschillen te registreren. Handen los, een stap achteruit en ogen langzaam openen…

Het richten van je aandacht op één speciaal onderwerp kan best lastig zijn, maar het is altijd leuk wanneer het lukt, zoals met die groene limonade.

Aan brute of domme kracht heb je niets. De stier als toonbeeld van kracht is prachtig, maar driftmatig gebruik van kracht is verwoestend. Een machtspel tussen kracht en angst (tarten van de dood) zoals bij het stierengevecht, dat willen we niet meer zien wanneer je door hebt dat het vooral de sensatie en uiterlijk vertoon is, wat je meesleurt in een adembenemende spanning.

Kracht in samenhang met coördinatie en mobiliteit, uit zich in een ademend spel van souplesse van een lichaam of lichamen. Het is bewegen met gratie, stromend als water, luchtig als de wind door de bomen, het ruisende ritme…allemaal omschrijvingen van waar we naar streven en het af en toe misschien ook zelf ervaren. Een bewegend evenwicht, wat steeds weer opnieuw een fysieke én mentale inspanning is, wat zich na veel oefening deels bewust en deels onbewust voltrekt. Moderne dans, zenmeesters, maar ook de gratie van een jongen op een skateboard laten zien dat het kan!

n.b. let eens op de lijnvoering van Picasso: het is één doorgaande lijn waarmee hij dit tafereel weergeeft. Het drama van het paard en de blik van de stier, die – in mijn ogen dan – laat zien dat het zijn instinct is die het paard onderste boven geworpen heeft…