Matisse

Submitted on: zondag, 16 mei 2010, Auteur Rike Hesselink

In nrc handelsblad van afgelopen vrijdag zag de advertentie van de Hermitage Amsterdam er anders uit dan een weekje geleden. De blauwe achtergrond is gebleven maar de afbeelding  is vervangen. Vorige week stond het er nog:  ‘LAATSTE WEEK!’, met de afbeelding van LA DANSE van HENRI MATISSE.

Matisse had een eerdere versie van La Danse gemaakt in 1909 (die in New York te zien is). Ook die bijna gesloten kring met dansers, waarbij de vrouw helemaal links de inzet geeft tot beweging van een groepje mensen. Ze is duidelijk in een fractie van een ogenblik tijdens het dansen afgebeeld. Ze verdeelt haar gewicht op beide voeten, met haar ene voorvoet op de grond  die afzet, terwijl haar andere voet de plek op de grond aftast en af zal wikkelen in de richting van de kring. Zij wendt zich in een royale draai naar de andere dansers toe. Het gebogen lijntje in haar rug is een subtiel boogje dat het gedraaide accentueert. De net niet gesloten kring ademt en je ziet veel ruimte tussen deze elegant bewegende vrouwen. De kleuren passen er helemaal bij, rustig groen en blauw en een milde vleeskleur van de lijven.

http://en.wikipedia.org/wiki/Henri_Matisse (met de schuifbalk naar beneden gaan tot: la Danse)
Het tweede schilderij, dat nu weer terug is in Sint Petersburg, schilderde Matisse een jaar later, inmiddels honderd jaar geleden, in 1910. De kleuren zijn heftiger geworden, net als dat de bewegingen extremer geworden zijn. De figuur, die de beweging inzet, is een man. Let op dat verticale lijntje in zijn rug: hij rekt zich uit van top tot teen. Er zijn bovendien drie extra lijnen die het gedraaide aangeven. Hij rekt en strekt zich zo ver als mogelijk is in een totale draaiing. Hij zet zich met het uiterste puntje van zijn voet af, extremer dan de vrouw van de eerste versie dat doet. Hij valt net niet van zijn stuk. Ook de reacties  van de andere dansers zijn heftiger, die lijven zijn super actief en maken grillige bewegingen.

Wat jammer dat deze twee schilderijen waarschijnlijk nooit  in eenzelfde zaal zullen hangen!

Ik zou naar het ene schilderij kijken, me dan omdraaien en het andere doek op me laten inwerken. Dit niet één keer, maar net zolang tot het genoeg is. Door me in te leven in hoe die dansers bewegen, voel ik die bewegingen zelf in mijn lijf. Ook mijn ademhaling doet mee! Door te leren kijken met de ogen van beeldende kunstenaars, ben ik veel te weten gekomen over wat zo’n geïsoleerd moment uit een beweging me kan vertellen. Het is alsof ik over de schouder van Matisse meekijk naar wat hij zag en vastgelegd heeft op het doek. Zo kan kijken zien worden en kan ik écht zeggen dat ik dat schilderij gezien heb!

Dat ene verstilde moment, gepakt uit het leven van 1910, is als Doornroosje. Niet door de Prins maar door mijn blik wakker gekust. Die dansers hebben een sprong in de tijd gemaakt naar 2010! Ik herken de rustige beweging van de roze dansers, een beweging die bepaald niet sloom is, naast die heftigheid van de rode dansers . Ik zie de nuances van het gestrekt en ook nog uitgerekt zijn. In de vorige aflevering van dit weblog besteedde ik aandacht aan de overstrekte knieën van een etalagepop. Op deze schilderijen is van overstrekking geen sprake, terwijl er behoorlijk gerekt en gestrekt wordt!